Η μονή Σπηλιάς βρίσκεται ανάμεσα στα χωριά Λεοντίτο, Κουμπουριανά και Στεφανιάδα του Δήμου Αργιθέας, σε μία απόκρημνη τοποθεσία στην πλαγιά του όρους Ζερβού (1763μ.) στην κορυφή ενός βράχου σε υψόμετρο 900μ. Το οικοδομικό της συγκρότημα σώζεται ακέραιο, παρά την επίθεση των Τούρκων το 1866/67 . Πήρε το όνομα από τη σπηλιά που βρίσκεται χαμηλότερα, όπου σύμφωνα με την παράδοση βρέθηκε εκεί η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας . Κατά την επανάσταση των Αγράφων, στην περίοδο του ρωσοτουρκικού Κριμαϊκού πολέμου 1854-1856 για την απελευθέρωση της Θεσσαλίας, η μονή Σπηλιάς χρησίμευε ως πολιτικό και στρατιωτικό κέντρο, όπου είχε έδρα η προσωρινή Ελληνική Κυβέρνηση υπό το Δημήτριο Αλεξανδρή από το Πετρωτό . Ο χρόνος ίδρυσης της μονής δεν είναι δυνατόν να καθοριστεί με ακρίβεια. Ως terminus ante quem μπορεί να nχρησιμοποιηθεί το έτος 1677 που εκδόθηκε πατριαρχικό και συνοδικό σιγίλλιο από τον πατριάρχη Διονύσιο Δ’ Μουσελίμη – Κομνηνό κατά τη δεύτερη πατριαρχία του (24 Οκτωβρίου 1676 - 2 Αυγούστου 1679). Αυτό αναγράφει ότι ο ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου Ἀνηγέρθη ἐκ βάθρων από τον ιερομόναχο Ανανία, ίσως στην αμέσως πρότερη δεκαετία, όπως μνημονεύεται στο στίχο 18 του συγκεκριμένου σιγιλλίου . Η μονή Σπηλιώτισσας καθιερώθηκε ως πατριαρχική και σταυροπηγιακή μονή, έπειτα από αίτημα του ιερομονάχου Ανανία. Αυτό το γεγονός σημαίνει ότι η μονή χτίστηκε κάποια χρόνια πριν το 1677 και έχει αποκτήσει περιουσιακά στοιχεία, έτσι, ώστε ο ιερομόναχος Ιωνάς να ζητά προστασία .
Η μονή Σπηλιάς αποτελείται από δύο ναούς. Ο πρώτος τιμάται εις μνήμην της Κοιμήσεως της Θεοτόκου κατά την εορτή της οποίας τελείται και η πανήγυρις της μονής. Πρόκειται για μονόκλιτο αθωνικό τύπο και είναι κτισμένο νότια του νεώτερου καθολικού και εφάπτεται σε αυτό. Σύμφωνα με την προφορική παράδοση, χτίστηκε από τους αδελφούς και μοναχούς Αθανάσιο και Παρθένιο, οι οποίοι προέρχονταν από την τότε υπάρχουσα μονή Αγίου Χαραλάμπους της Στεφανιάδας Η χρονολογία ίδρυσης της μονής είναι άγνωστη. Διάφοροι μελετητές αναφέρουν την ύπαρξη κτιτορικής επιγραφής, στο παλαιό καθολικό, με χρονολογία 1064(;). Ωστόσο, η επιγραφή αυτή όχι μόνο δε σώζεται σήμερα, αλλά και αμφισβητείται η ορθή ανάγνωσή της . Ο δεύτερος ναός είναι αφιερωμένος στη nΖωοδόχο Πηγή. Πρόκειται για έναν απλό τετρακιόνιο αθωνικού τύπου ναό και φέρει μεταγενέστερο εξωνάρθηκα , ο οποίος κτίστηκε το 1892, σύμφωνα με την επιγραφή που βρίσκεται στο υπέρθυρο της εισόδου. «Ἐκτίσθη ὁ νάρθηξ παρὰ τῶν σηνδρομητῶν κὲ κυρίου
Kτιτορική επιγραφή στον ανατολικό τοίχο του νάρθηκα του ναού Ζωοδόχου Πηγής (1736)
Το νέο καθολικό ανοικοδομήθηκε τον Απρίλιο του 1736 με έξοδα των μοναχών. Αυτό είναι γνωστό σύμφωνα με την επιγραφή που υπήρχε εγχάρακτη σε πλάκα εξωτερικά του ναού προς τιμήν της mΖωοδόχου Πηγής, της οποίας όμως σήμερα σώζεται μόνο το πλαίσιο .
Παρακάτω παρατίθεται η επιγραφή στην αρχική της μορφή, σύμφωνα με τον Ιεζεκιήλ: «Ἀνοικοδομήθη ὁ θεῖος καὶ ἱερὸς ναὸς τῆς Ζωοδόχου Πηγῆς ἐπὶ ἔτους ΑΨΛς (1736) μηνὶ Ἀπριλίου διὰ συνδρομῆς Παρθενίου καὶ Παπαϊωνᾶ καὶ Παπαγαβριὴλ καὶ Παπαανανία» .
Σύμφωνα με την αναφορά των τεσσάρων μοναχών δεν αποκλείεται η ύπαρξη μεγάλης μοναστικής κοινότητας,λαμβάνοντας υπόψη το μεγάλο μέγεθος τουμνημείου
Σχετικά με τη χρονολόγηση αγιογράφησης του ναού, δεν υπάρχουν άμεσες πληροφορίες. Ωστόσο, έχουν σωθεί φορητές εικόνες στο τέμπλο του ναού , οι οποίες φιλοτεχνήθηκαν από τον ζωγράφο Θεόδωρο από την Αγιά Λαρίσης και ο οποίος ανέλαβε την ιστόρηση της μονής της Αγίας Τριάδος στη Δρακότρυπα, .
uoi.gr
Post a Comment
Post a Comment