Καρδιτσιώτικα Μασλάτια

Δεκαπέντε χιλιόμετρα ἀπὸ τὸ χωριὸ Παλιούρι, στὸ βουνό Κρύ(ο) καὶ σὲ ὑψόμετρο 700 μέτρα, σὲ μιὰ μαγευτικὴ τοποθεσία εἶναι κτισμένος μικρὸς ναὸς στὸ ὄνομα τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου Προδρόμου.

Ὁ Ἰεζεκιήλ δὲ γράφει τίποτε γι’ αὐτό, μὰ οἱ ντόπιοι ἰσχυρίζονται πὼς ἤταν παλιὸ μοναστήρι. Φαίνεται δὲν ἔχουν ἄδικο. Ὑπάρχουν ἔξω ἀπὸ τὸ χωριὸ ἄλλα δυὸ ἐξωκκλήσια, τῆς Ἁγίας Κυριακῆς καὶ τῆς Ἁγίας Παρασκευῆς. Οἱ Παλιουριώτες λένε: «Πάμε στὴν Ἁγία Κυριακὴ ἤ στὴν Ἁγία Παρασκευή», σὰν πρόκειται ὅμως γιὰ τὸν Ἄη-Γιάννη λένε: «Πάμε στὸ μοναστήρι». Οἱ γεροντότεροι λένε μάλιστα πὼς εἴχε 5 μοναχούς.

Τοπικὴ παράδοση ἀναφέρει πὼς στὰ χρόνια τῆς τουρκοκρατίας ποιμενικὲς οἰκογένειες ἀπὸ τὸ Παλιούρι καὶ τὸ Θραψίμι ἐγκαταστάθηκαν στὴν περιοχὴ τοῦ μοναστηριοῦ. Μιὰ μέρα ἔνας βοσκὸς καθόταν πάνω σὲ ἔνα ὕψωμα κι ἔπαιζε φλογέρα. Κάποια στιγμὴ ἡ φλογέρα του ἔπεσε ἀπ’ τὰ χέρια μέσα σὲ μιὰ τρύπα. Κατρακύλησε καὶ σὲ λίγο ἀκούστηκε ἔνας κτύπος σὰν σὲ κενό. Διηγείται κατόπιν τὸ περιστατικὸ καὶ στοὺς συμπατριώτες του. Τότε ὅλοι μαζὶ ἄρχισαν νὰ σκάβουν στὸ ὕψωμα καὶ σὲ λίγες μέρες ἔφεραν στὸ φῶς τὸ ναό.

Τὸ μοναστήρι πανηγυρίζει στὶς 29 Αὐγούστου.

 11

Το μοναστήρι βρίσκεται απέναντι από τον κεντρικό οικισμό των Βραγκιανών , σε απόσταση περίπου 3 χλμ., στη δυτική πλευρά του όρους Μερμιτζάλα . Αρχικά, υπαγόταν στην Επισκοπή Ραδοβισδίου  , αλλά σήμερα υπάγεται στην Επισκοπή Θεσσαλιώτιδος και Φαναριοφερσάλων. Το χωριό Βραγκιανά βρίσκεται στο ακρινό κομμάτι της Αργιθέας σε απόσταση 70 χλμ. περίπου από το Μουζάκι, ανάμεσα στους νομούς της Άρτας, της Αιτωλοακαρνανίας και της Ευρυτανίας και είναι χτισμένο στην ανατολική όχθη του ποταμού Αχελώου σε υψόμετρο 633 μ. . . Είναι μικρών διαστάσεων, χωρίς τρούλλο  . Ο ναός χτίστηκε και αγιογραφήθηκε το 1645, σύμφωνα με την κτιτορική επιγραφή του καθολικού.

``

Η μονή Σπηλιάς  βρίσκεται ανάμεσα στα χωριά Λεοντίτο, Κουμπουριανά και Στεφανιάδα του Δήμου Αργιθέας, σε μία απόκρημνη τοποθεσία στην πλαγιά του όρους Ζερβού (1763μ.) στην κορυφή ενός βράχου σε υψόμετρο 900μ. Το οικοδομικό της συγκρότημα σώζεται ακέραιο, παρά την επίθεση των Τούρκων το 1866/67  . Πήρε το όνομα από τη σπηλιά που βρίσκεται χαμηλότερα, όπου σύμφωνα με την παράδοση βρέθηκε εκεί η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας  . Κατά την επανάσταση των Αγράφων, στην περίοδο του ρωσοτουρκικού Κριμαϊκού πολέμου 1854-1856 για την απελευθέρωση της Θεσσαλίας, η μονή Σπηλιάς χρησίμευε ως πολιτικό και στρατιωτικό κέντρο, όπου είχε έδρα η προσωρινή Ελληνική Κυβέρνηση υπό το Δημήτριο Αλεξανδρή από το Πετρωτό  . Ο χρόνος ίδρυσης της μονής δεν είναι δυνατόν να καθοριστεί με ακρίβεια. Ως terminus ante quem μπορεί να nχρησιμοποιηθεί το έτος 1677 που εκδόθηκε πατριαρχικό και συνοδικό σιγίλλιο από τον πατριάρχη Διονύσιο Δ’ Μουσελίμη – Κομνηνό  κατά τη δεύτερη πατριαρχία του (24 Οκτωβρίου 1676 - 2 Αυγούστου 1679). Αυτό αναγράφει ότι ο ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου Ἀνηγέρθη ἐκ βάθρων από τον ιερομόναχο Ανανία, ίσως στην αμέσως πρότερη δεκαετία, όπως μνημονεύεται στο στίχο 18 του συγκεκριμένου σιγιλλίου  . Η μονή Σπηλιώτισσας καθιερώθηκε ως πατριαρχική και σταυροπηγιακή μονή, έπειτα από αίτημα του ιερομονάχου Ανανία. Αυτό το γεγονός σημαίνει ότι η μονή χτίστηκε κάποια χρόνια πριν το 1677 και έχει αποκτήσει περιουσιακά στοιχεία, έτσι, ώστε ο ιερομόναχος Ιωνάς να ζητά προστασία  .
Η μονή Σπηλιάς αποτελείται από δύο ναούς. Ο πρώτος τιμάται εις μνήμην της Κοιμήσεως της Θεοτόκου κατά την εορτή της οποίας τελείται και η πανήγυρις της μονής. Πρόκειται για μονόκλιτο αθωνικό τύπο και είναι κτισμένο νότια του νεώτερου καθολικού και εφάπτεται σε αυτό. Σύμφωνα με την προφορική παράδοση, χτίστηκε από τους αδελφούς και μοναχούς Αθανάσιο και Παρθένιο, οι οποίοι προέρχονταν από την τότε υπάρχουσα μονή Αγίου Χαραλάμπους της Στεφανιάδας Η χρονολογία ίδρυσης της μονής είναι άγνωστη. Διάφοροι μελετητές αναφέρουν την ύπαρξη κτιτορικής επιγραφής, στο παλαιό καθολικό, με χρονολογία 1064(;). Ωστόσο, η επιγραφή αυτή όχι μόνο δε σώζεται σήμερα, αλλά και αμφισβητείται η ορθή ανάγνωσή της  . Ο δεύτερος ναός είναι αφιερωμένος στη nΖωοδόχο Πηγή. Πρόκειται για έναν απλό τετρακιόνιο αθωνικού τύπου ναό και φέρει μεταγενέστερο εξωνάρθηκα  , ο οποίος κτίστηκε το 1892, σύμφωνα με την επιγραφή που βρίσκεται στο υπέρθυρο της εισόδου. «Ἐκτίσθη ὁ νάρθηξ παρὰ τῶν σηνδρομητῶν κὲ κυρίου


Kτιτορική επιγραφή στον ανατολικό τοίχο του νάρθηκα του ναού Ζωοδόχου Πηγής (1736)
Το νέο καθολικό ανοικοδομήθηκε τον Απρίλιο του 1736 με έξοδα των μοναχών. Αυτό είναι γνωστό σύμφωνα με την επιγραφή που υπήρχε εγχάρακτη σε πλάκα εξωτερικά του ναού προς τιμήν της mΖωοδόχου Πηγής, της οποίας όμως σήμερα σώζεται μόνο το πλαίσιο .
Παρακάτω παρατίθεται η επιγραφή στην αρχική της μορφή, σύμφωνα με τον Ιεζεκιήλ: «Ἀνοικοδομήθη ὁ θεῖος καὶ ἱερὸς ναὸς τῆς Ζωοδόχου Πηγῆς ἐπὶ ἔτους ΑΨΛς (1736) μηνὶ Ἀπριλίου διὰ συνδρομῆς Παρθενίου καὶ Παπαϊωνᾶ καὶ Παπαγαβριὴλ καὶ Παπαανανία» .
Σύμφωνα με την αναφορά των τεσσάρων μοναχών δεν αποκλείεται η ύπαρξη μεγάλης μοναστικής κοινότητας,λαμβάνοντας υπόψη το μεγάλο μέγεθος τουμνημείου

Σχετικά με τη χρονολόγηση αγιογράφησης του ναού, δεν υπάρχουν άμεσες πληροφορίες. Ωστόσο, έχουν σωθεί φορητές εικόνες στο τέμπλο του ναού  , οι οποίες φιλοτεχνήθηκαν από τον ζωγράφο Θεόδωρο από την Αγιά Λαρίσης και ο οποίος ανέλαβε την ιστόρηση της μονής της Αγίας Τριάδος στη Δρακότρυπα, .

uoi.gr

Δύο χιλιόμετρα από το χωριό Μαυρομάτι στην Καρδίτσα   βρίσκεται η μονή του Αγίου Γεωργίου, η οποία πήρε το όνομά της από τον τοπικό ήρωα Γεώργιο Καραϊσκάκη, ο οποίος γεννήθηκε στη  σπηλιά  .πάνω απο το χωριό. 
Ο ναός πρέπει να χτίστηκε ή να ανακαινίστηκε στα τέλη του 16 ου αιώνα ή στις αρχές του 17 ου αιώνα, σύμφωνα με τις εικόνες του τέμπλου, οι οποίες φέρουν χρονολογίες 1599-1602  . 

Αξιοσημείωτο αποτελεί ότι ο άγιος Γεώργιος απεικονίζεται ιστάμενος με στρατιωτική στολή κάτω από το άλογό του. Υπάρχουν πληροφορίες ότι μετά τον 18 ο αιώνα αγιογραφούταν έφιππος.

Το μνημείο έχει σχήμα ελεύθερου σταυρού και ανήκει στο μονόκλιτο αθωνικό τύπο  . Ο αρχιτεκτονικός του τύπος είναι ιδιαίτερος και αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα της περιοχής και γι’αυτό το λόγο έχει δοθεί η ονομασία «ο τύπος της μονής Καραϊσκάκη» 

.
Εξωτερικά, στη δυτική μεριά έχει προσκολληθεί μεταγενέστερος νάρθηκας.

Όσον αφορά στις επιγραφές, έχουν σωθεί διαφόρων χρονολογιών εσωτερικά του ναού, αλλά όχι η κτιτορική επιγραφή. Η τελευταία βρισκόταν στο πάνω μέρος της εισόδου στο δυτικό τοίχο, αλλά έχει επιχριστεί και έτσι είναι αδύνατη η ανάγνωσή της. Είναι γνωστό ότι ο ναός ιστορήθηκε το 1656/57 . 

 uoi.gr

Αξιοσημείωτο είναι ότι πριν από λίγα χρόνια, υπήρχε εντοιχισμένη η λιθανάγλυφη επιγραφή ανακαίνισης της μονής, η οποία μαρτυρούσε ότι το 1608 ο ναός ανακαινίστηκε  από τον ηγούμενο Ιωαννίκιο, . Συγκεκριμένα αναγραφόταν: ἀνακαινίσθη ...θρόνος ... Να(ὸ)ς τῆς Θεοτόκου ἡ Γέννησις διὰ συνδρομῆς τοῦ Ι ...χοις  Ἰωαννηκείου Κ... καὶ Μουσικού τοῦ ἐν Τρίκκης μετὰ τῶν ἀδελφῶν. Κατὰ τὸ ΖΡΙΣΤ ἰνδ. στ.

Σύμφωνα με την παραπάνω επιγραφή, μαρτυρείται ότι ο ναός προϋπήρχε της χρονολογίας 1608. Εντοπίζεται ορθογραφικό λάθος στο όνομα του ηγούμενου Ἰωαννηκείου αντί Ἰωαννικίου.

 uoi.gr

Ανατολικά του χωριού Μεσενικόλα με θέα την πόλη της Καρδίτσας, βρίσκεται το ξωκλήσι της Ζωοδόχου Πηγής  Η ανωδομή του καταστράφηκε κατά το Β’ Παγκόσμιο πόλεμο και σήμερα ο ναός έχει επισκευαστεί εξωτερικά . Έχει σχήμα ελεύθερου σταυρού και είναι κεραμόσκεπη κατασκευή

 uoi.gr

Εκεί, βρίσκεται ο ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, ο οποίος είναι μονόχωρος δρομικός ναός με νάρθηκα στα δυτικά . Οι τοιχογραφίες του ναού που βρίσκονται είναι μόνο στο δυτικό τμήμα του και χρονολογούνται το 1646, σύμφωνα με την επιγραφή που βρίσκεται στο δυτικό τοίχο. Οι σκηνές που σώζονται είναι από τα πάθη του Χριστού στην τέταρτη ζώνη, πολλοί οίκοι του Ακαθίστου ύμνου στην τρίτη ζώνη, και μορφές Αγίων, οι οποίοι είναι ολόσωμοι και σε στηθάρια στις δύο πρώτες ζώνες

 uoi.gr

Μονή Γενεσίου Θεοτόκου. Βλάσι

Σύμφωνα με την τοπική παράδοση, τα μέλη της οικογένειας Σλουτζιάρη, καθώς επέστρεφαν από τον τόπο μετανάστευσής τους, δέχτηκαν ληστρική επίθεση κοντά στον οικισμό Οξυά. Έκαναν τάμα στην Παναγία, εάν σώζονταν ακέραιοι, να χτίσουν μοναστήρι στη χάρη Της, γεγονός το οποίο και συνέβη . Επίσης, σύμφωνα πάλι με την παράδοση, το μοναστήρι ήταν καταφύγιο των κλεφταρματολών των Αγράφων και ένα από τα στρατηγεία του Γεωργίου Καραϊσκάκη, ο οποίος κατέστρωσε εκεί και τα σχέδιά του, για να αντιμετωπίσει τον Μουσταή Πασά της Σκόδρας, όταν πραγματοποίησε τη μεγάλη του εκστρατεία κατά των Αγραφιωτών .

Αρχιτεκτονικά, από το μοναστικό συγκρότημα, σώζεται μόνο το καθολικό, το οποίο ανήκει στον μονόκλιτο αθωνίτικο τύπο με τυφλό θόλο . Δυτικά φέρει ευρύχωρο νάρθηκα, ο οποίος οικοδομήθηκε το 1662

 uoi.gr